شناخت ادوات موسیقی

آشنایی با ساز های موسیقی

ساز وسیله ای برای بیان و اجرای موسیقی است ، به عبارتی دیگر هر وسیله ای که بتواند صوت موسیقی تولید کند « ساز » نامیده می شود .

برای شناختن ساز ها میبایست آنها را در دسته بندی های مختلف قرار داد .

الف : ساز هایی که تولید صوت در آنها توسط سیم ( زه ) صورت می گیرد .

این دسته خود به چند دسته کوچکتر تقسیم میشود.

۱ – دسته ای که سیم به وسیله کشیدن زخمه زدن ، با انگشت یا مضراب تولید صوت می کند مانند :

تار ، سه تار ، تنبور ، گیتار ، عود ، رباب ، دیوان ، قانون ، تارینه Tarineh، و …

که به آن ساز های زهی زخمه ای می گویند .

۲ – دسته ای که با کوبیدن به وسیله چکش مانندی بر روی سیم ،صوتی از آن حاصل می شود

مانند سنتور و … که به آن ساز های زهی کوبشی می گویند .

۳ – دسته ای که سیم به وسیله کشیدن آرشه ، صوتی حاصل می کند .

مانند کمانچه،قیچک ،ویلن و… که به آن ساز های زهی آرشه ای گویند .

۴- دسته ای که کوبیدن چکش روی سیم ، به وسیله ای مکانیکی انجام می گیرد.

مانند پیانو که به آن ساز های زهی شستی دار گویند.

ب : ساز هایی که صوت در آنها در نتیجه دمیدن هوا حاصل می شود .

مانند : نی ، سرنا ، کرنا ، دوزوله ، بالابال و… که به آن ساز های بادی گویند .

پ : ساز هایی که صوت در آنها در نتیجه کوبیدن حاصل می شود .

مانند : تنبک ، دف ، کوزه ، تمپو ،دایره ، دهل ، نقاره گورکه و … که به آن ساز های کوبه ای گویند .

شناخت ادوات موسیقی ، که در بالا معرفی شده است.

۱)  ساز های مضرابی ( زهی – زخمه ای )

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.

از چه زمانی تار،از روی سینه به روی پا گذاشته شد؟ تا زمان میرزاحسینقلی ومیرزاعبدالله تار، برروی سینه اجرا می شد و بتدریج از زمان وزیری و علی اکبر خان شهنازی و غلامحسین خان درویش ( درویش خان ) حدودا” [ ۱۳۰۰ ه – ش ] تار از روی سینه به روی پا گذاشته شد.

وزیری پیشگام گرفتن تار به طرز جدید بود.

نشسته روی صندلی ، پای راست روی یک چهارپایه کوچک (زیر پایی) تار روی ران راست و دسته افقی.

این طریقه رسمی هنرستان موسیقی است اما استادان و شاگردان هرکز آن را رعایت نمی کنند.

هر چند که بسیار علمی و راحت است .

عموما”پاها را روی هم می اندازند و در محافل خصوصی چهار زانو روی قالیچه می نشینند.

( تحقیق و برسی از کتاب سنت و تحول در موسیقی ایران – ژان دورینگ – ترجمه سودابه فضائلی –

انتشارات توس ۱۳۸۳ تهران

۲)  ساز های مضرابی ( زهی – کوبه ای )   Santour

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.

بعد از حبیب سماعی نوازنده سنتور ، هنرمند بزرگی چون استاد ابوالحسن صبا با شاگرد برجسته اش فرامرز پایور به این نتیجه میرسند که سنتور ، با مضراب ( لخت ) نواخته نشود .

و از مضراب نمد دار استفاده کنند.

البته ناگفته نماند که قبل از حبیب استادان بنام سنتور  مانند سرور الملک وسماع حضور (پدر حبیب ) هر از گاهی برای آرامش خاطر شنونده ، حوله نازکی روی سیمها می انداخته اند که در واقع کار همان مضراب نمد دار را انجام می داده .

که به نظر می رسد تنها راه منطقی وعملی،استفاده از مضراب نمددار باشد.

۳)   ساز های زهی ( آرشه ای )   Kamancheh&Violon

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.

چرا خرک کمانچه و قیچک مورب ( کج) گذاشته می شود ؟

بدلیل یکسان نبودن ضخامت سیم اول وسیم چهارم و فشار حاصله از آنها بر روی پوست (برای بالانس سیمها)

می بایست خرک طرف سیم ضخیم تر متمایل به چپ باشد که بواسطه آن طول سیم ، بلندتر از سیم نازک شده ،

در نتیجه فشار حاصله هر دو سیم بر روی پوست یکسان می شود.

ضمن آنکه اگر بجای پوست ،صفجه چوبی روی کمانچه و قیچک بود دیگر نیازی به مورب بودن خرک نبود.

متاسفانه به غلط بعضی ها کج بودن خرک را به دلیل مخروطی بودن دسته کمانچه وجای انگشت گذاری می داند !

۴)  سازهای زهی (شستی دار )    Piyano

ت : ساز های بادی    Ney

در اهمیت مقام نایب اسدالله ( نوازنده نی ) همین بس که گفته بود:

من ( نی ) را از آغل گوسفندان بدربار پادشاه بردم .

  ث : سازهای ضربی ( کوبه ای )   Tonbak

چرا تنبک کاملترین ساز کوبه ای دنیاست ؟

چون تنبک تنها ساز ضربه ای دنیا است که نوازنده آن امکان استفاده کامل از تمام انگشتان ،یعنی استفاده تک به تک از ده انگشت ، دو دست خود را دارا می باشد .

شناخت ادوات موسیقی

---